Que é a creatividade? De forma sinxela, podemos definir creatividade como a capacidade de xerar varias solucións a un mesmo problema. É o proceso polo que se crean novas ideas ou produtos orixinais. Autores clásicos como Guilford (1967), primeiro en falar acerca das persoas creativas, entenden o pensamento creativo como unha forma de pensar diferente, á que chamou pensamento diverxente, xa que é un pensamento que vai en diferentes direccións xerando múltiples solucións. Ao contrario que o pensamento converxente que só require dunha única resposta e que adoita ser o máis avaliado no test convencionais.

Artigos relacionados:

• Os 6 chapeus de pensar, de Edward de Bono.
• Como solucionar problemas en 5 fases: Técnica de D’Zurilla e Goldfried

Pódese desenvolver a creatividade?

O pensamento creativo pode ser apreso, até certos límites, e por tanto pódese ensinar a ser máis creativo. Todas as persoas temos en maior ou menor grao creatividade, coma se tratásese dun espectro no que cada un se atopa nun ou outro extremo, desde o máis baixo até o extremo máis alto, coñecido como xenialidade. Os xenios son as persoas coa creatividade máis extrema, polo que destacan nos seus campos de actuación de maneira máis eficiente.

Agora ben, non debemos esquecer o carácter hereditario da creatividade como constructo propio da personalidade de cada cal. Con todo, na conduta e pensamentos creativos existe parte innata e parte apresa dentro dunha contorna favorable (familia, traballo, amizades, contexto social, interaccións…). Outro factor importante que inflúe na creatividade é o estilo cognitivo de cada persoa. Polo que traballala, promovela e manter os nosos sistemas de procesamiento de información activos facilitará o desenvolvemento da nosa creatividade. É dicir, un creativo é tamén traballo e non só talento innato.

10 características das persoas creativas. 

As persoas creativas teñen unha serie de características comúns a partir das cales son capaces de crear ideas ou produtos novos, impredicibles, únicos, sen precedentes, de maneira sorpresiva e inesperada capaz de adaptarse ás circunstancias. Estas persoas teñen en común estas 10 características principais:

1. Coeficiente intelectual e flexibilidade intelectual.
2. Pensamento non convencional.
3. Independencia e autonomía.
4. Perserverancia.
5. Alta motivación de logro.
6. Gran sentido do humor.
7. Autodisciplina e autocontrol.
8. Gran amplitude de intereses.
9. Preferencia por tarefas complexas.
10. Tolerancia á ambigüidade.

Ser creativos convértenos en persoas máis capaces de adaptarnos ás circunstancias, a todos gustaríanos ser máis creativos. Podemos ser máis creativos?

Como podemos desenvolver a creatividade?

Para poder desenvolver un pensamento creativo e o seu consecuente comportamento creativo débense cumprir dous criterios básicos:

1. Minimizar ou eliminar as barreiras que impidan a expresión da creatividade e crear un clima que estimule a súa expresión. Trátase de liberar á persoa de bloqueos emocionais que impidan a estimulación da fluidez, flexibilidade e orixinalidade do proceso creativo.
2. Adestrar as habilidades e características das persoas creativas a través de estratexias e técnicas que faciliten o proceso creativo.

“A creatividade require a coraxe de deixar de lado as certezas.”

Erich Fromm (1900-1980)

Autores como Klausmeier (1993) indican que para ensinar a creatividade débense ter en conta 5 aspectos:

1. Débese prover gran variedade de materiais instruccionales e formas de expresión
2. Desenvolver actitudes favorables cara á realización creativa: ser receptivo a novas ideas.
3. O profesor debe alentar continuamente á expresión creativa espontánea.
4. Débese promover a produtividade alentando á transformación de ideas creativas en produtos finais.
5. Feedback. A retroalimentación e asistencia á persoa que instruímos en creatividade achegándolle técnicas para solucionar problemas de forma creativa e realizar críticas construtivas que fagan crecer o interese e fomentar a creación de novas ideas.

Estratexias e técnicas para o fomento da creatividade. 

Brainstorming ou tormenta de ideas.

O primeiro autor que ideou a técnica da tormenta de ideas foi Osborn (1954) que baseou a súa idea en catro principios fundamentais:

1. Diferir ou aprazar o xuízo. É dicir, separar a fase de xeración de ideas á da avaliación.
2. Deixar voar a imaxinación. Todas as ideas son aceptadas.
3. Producir o maior número de ideas. Cantas máis ideas máis posibilidades de que algunha sexa brillante.
4. Combinar e mellorar as ideas duns e outros.

>> Artigo relacionado: Que non son e que si son as técnicas de dinámica de grupo. 

A idea ten como obxectivo crear unha lista tan longa como sexa posibles de posibles solucións aínda determinado problema para finalmente valoralas e seleccionar aquelas que sexan mellores ou máis brillantes en base aos supostos (discutibles) de que a cantidade ocasiona calidade e que o pensamento en grupo é superior ao pensamento individual. Divídese en tres fases:

1. Formulación do problema.
2. Descubrimento das ideas: expresar ideas.
3. Descubrimento de solucións: valoración das ideas propostas, modificación e elección da mellor.

Desenvolvemento dunha sesión de brainstorming. 

Hai algúns aspectos prácticos a ter en conta ao facer unha sesión:

• Escoller un secretario que anote as ideas, a poder ser escribilas nun papel para o seu visualización en grupo. No caso dunha sesión individual pódense xerar un mapa de ideas. Un
• Elixir un moderador. Sobre todo  para os casos dos grupos de máis de 4 persoas. Alguén que limite e poña orde ao debate.
• Manter o ambiente relaxado e alegre. Para fomentar este ambiente antes de iniciar o tema principal pódese expor a resolución dun problema máis banal en ton de humor por exemplo: como abrir unha noz só cun escarvadentes.
• Limitar a sesión. É contraproducente que a sesión dure máis de 30 minutos.
• Facer copias. Pasar a limpos as ideas xeradas.
• Engadir e avaliar. Ao día seguinte, non o mesmo día, o grupo deberá volverse a atopar para volver revisar as ideas anotadas e avalialas para desenvolver as ideas máis relevantes.

>> Artigo relacionado:

Idea Checklist ou listas de comprobación. 

A técnica de listas de comprobación é similar á técnica da tormenta de ideas, e baséase na elaboración de preguntas que axuden a estimular a xeración de ideas.

7 son as suxestións para elaborar estas listas de comprobación:

1. Adaptar: coller ideas doutras fontes e modificalas. Por exemplo, nutrirse de ideas a existentes.
2. Modificar: coller a idea seleccionada e modificar o seu aspecto. A partir da idea basee moldeala para darlle novas formas.
3. Substituír: cambiar atributos da idea ou produto creado.
4. Diminuír: quitar atributos da idea.
5. Aumentar: ampliar os atributos do produto creativo.
6. Investir: caso especial de reorganización de ideas.
7. Combinar: xuntar varias ideas que parecían non relacionarse nun principio.

Attribute Listing ou lista de atributos. 

Segundo esta técnica, as ideas creativas xorden cando se modifican as calidades esenciais do produto creado. Implica por tanto unha serie de pasos sucesivos que modifican as calidades do obxecto ou idea ou ben se lle transfiren unha calidade e outro obxecto. A técnica baséase en dous procesos:

• Modificación: identificación das características principais do obxecto e realización dunha listaxe para xerar despois ideas que modifiquen cada unha das características para a continuación observar que sucede con ese cambio.
• Transferencia: utilízase o pensamento analóxico para atopar ideas ou obxectos  máis ou menos semellantes ao que queremos modificar para identificar neste os atributos que queiramos transferir á nosa idea. Incorpóranse e obsérvase o que sucede co resultado.

Synectics ou sinéctica.

O obxectivo desta técnica é resolver os problemas usando diferentes analogías. Nunha primeira fase convértese o estraño en familiar, para iso débese relacionar as características máis estrañas dunha idea coas coñecidas. A continuación pásase a converter o familiar en estraño para podelo contemplar desde outro punto de vista. Para isto existen catro mecanismos principais:

1. Analogía persoal: identificarse co problema para converterse en parte domesmo .
2. Analogía directa: pensar en problemas parecidos doutros campos de actuación para ver como se resolven.
3. Analogía simbólica: utilizar imaxes obxectivas para resolver o problema.
4. Analogía fantástica: imaxinar solucións afastadas da realidade para resolver un problema, para posteriormente adaptalo á necesidade real.

En definitiva, crear un clima que favoreza a expresión da creatividade acompañadas de técnicas de fomento de ideas son os alicerces básicos para o traballo da creatividade e o seu desenvolvemento tanto de forma individual como en grupo.

_

Referencias:

Guilford, J.P. (1967). A natureza humana. 

Klausmeier, H. J. Goodwin, W. (1993) Habilidades Humanas e Aprendizaxe. Psicoloxía Educativa. Editorial Harla. México.

Osborn, A. (1954). Applied Imagination.