A atención é un proceso psicolóxico mediante o cal establecemos contacto cos estímulos máis relevantes da nosa contorna, omitiendo aqueloutros que non son tan importantes. En calquera práctica deportiva ter unha alta capacidade atencional e de concentración será clave para maximizar o rendemento polo que o seu adestramento debe formar parte da planificación deportiva.

O adestramento da atención e a concentración ten como obxectivo principal dirixir ao deportista nunha dirección concreta que permita procesar a información máis relevante para realizar unha determinada acción. O deportista ten que aprender a interpretar a contorna para xerar as respostas motrices máis eficientes. Estes estímulos poden proceder do exterior (ambiente, lances do xogo, etc.) ou do propio interior do individio (pensamento irracionais, en bucle, etc.), distraccións que poden reducir o foco atencional e por tanto a probabilidade de éxito.

>> Artigo relacionado: A preparación psicolóxica para a competición como parte da planificación deportiva.

Débenselle proporcionar ás deportista ferramentas e estratexias para mellorar a súa capacidade atencional, tarefa na que os psicólogos deportivos deben pór énfases xa que é unha das variables psicolóxicas máis importantes no deporte, sobre todo naqueles que esixen niveis moi altos de atención ou concentración como os deportes de precisión (tiro, golf, etc.) ou ensinar ao deportista a manexar o seu proceso atencional en función do momento do xogo, por exemplo cando un xogador de fútbol disponse a lanzar un penalti ou unha falta directa.

Cada deportista e cada disciplina deportiva é diferente polo que en primeiro lugar débese coñecer cal é o nivel de activación óptimo para adaptar as estratexias e ferramentas de xestión atencional ao seu programa de adestramento específico e ás súas propias variables a controlar.

Variables psicolóxicas a controlar para a mellora da atención e a concentración no deporte. 

Como xa avanzamos, os estímulos que poden distraer ao deportista poden proceder do exterior ou do interior. Estes últimos son quizais os que máis hai que traballar cos deportistas que deben aprender a direccionar ou eliminar os pensamentos negativos ou distractores e cambialos por aqueles outros máis positivos ou que favorezan a execución e reduzan os niveis de ansiedade cara aos niveis de activación máis óptimo.

Si por exemplo, un tirador olímpico no momento xusto de disparar vénselle ao pensamento a posibilidade de errar fose do branco (10) ou que si falla perderá o campionato debe deterse ese pensamento inmediatamente ou perderá o control da situación e de maneira inconsciente o seu propio cerebro executará a tarefa conforme ao pensado erroneamente: disparar ao 8 no canto da o 10. O noso propio cerebro transfire ese pensamento á conduta observable para autojustificar ese pensamento. Débese traballar para cambiar ese pensamento pola contra a isto coñéceselle como detención do pensamento e para iso existen numerosas técnicas para restablecer o foco atencional. Estes son algúns dos recursos que se poden utilizar:

1. Reemplazamiento do pensamento: realízase un repaso, mesmo por escrito, daqueles pensamentos positivos que reforcen ao deportista. Por exemplo, recordos de boas execucións anteriores, visualización da técnica correcta ou de logros deportivos que reduzan o risco de aparezan os pensamentos intrusivos. A toma de autoconsciencia de que o deportista é capaz de executar con garantías a tarefa. Si aparece o pensamento negativo pódese utilizar unha imaxe mental que a substitúa, como unha boa execución anterior que teñan o deportista previamente interiorizada.
2. Centrar a atención ao interior do deportista. Isto conséguese mediante ferramentas de relaxación ou técnicas de respiración que fomenten o autocontrol do deportista para que sexa capaz de tomar conciencia e anticiparse a que aparezan os pensamentos inadecuados.
3. Centrar a atención de maneira externa. É dicir, unha vez que se produza o pensamento intrusivo realizar algún tipo de conduta rutineira para eliminala ou substituíla como pode ser realizar algún tipo de autoinstrucción (ti podes!, es capaz!, etc.) ou levar o foco atencional a outro lado como pode ser: atarse as zapatillas, fixarse no obxectivo, mirar a un determinado lugar xa adestrado ou unha conduta que sirva para reiniciar o procesamiento da información implicada na execución.
4. Adestrar no control da tarefa para que o xogador aprenda a executala cando ten o foco atención en equilibrio. É importante para isto o traballo da intelixencia emocional, a autoeficacia percibida e a toma de conciencia emocional. É determinante saber elixir o momento exacto para executar, sobre todo nos deportes de precisión, como xa dixemos anteriormente.

Técnicas para a mellora da atención e a concentración.

Dentro dos recursos xa falamos e máis concretamente, podemos falar de certas técnicas que se poden aplicar no adestramento:

• Simulación da práctica deportiva. Xa sexa en imaxinación ou visualización ou recreando as situacións de competición no adestramento. Canto máis adestremos unha situación real máis control teremos dela despois na competición.
• Uso de palabras crave. Pódese ter certas palabras referencia ou clave que sirva de “interruptor” para o procesamiento correcto da información.
• Xerar rutinas. Ter unha rutina clara pode facilitar o procesamiento do foco atencional porque reduce as distraccións ao verse “obrigado” a concentrarse na rutina
• Dominio da técnica. Evidentemente, a mellora técnica facilita a atención pero dentro deste aspecto o máis importantes é que o deportista sexa consciente de que ten a técnica suficiente e de non ser así que pode mellorala.
• Emprego do pensamento non crítico de forma que se focalice o “como” ao “que”. Como podo mellorar?
• Focalización no presente. Isto é fundamental para evitar que o deportista se centre en situacións erradas anteriores.
• Vídeos. O deportista debe ser capaz de verse a si mesmo realizando as tarefas para aprender a coñecer cando ou porqué hase descentrado na execución. O deportista é o mellor coñecedor do seu estado interno pero ás veces non son capacees de verse desde o exterior polo que unha imaxe audiovisual facilitará este proceso.

O psicólogo deportivo será o encargado de proporcionar e deseñar o plan de acción para a mellorar atencional específica para cada xogador en relación ao seu deporte específico, traballo que require certo tempo, planificación e adestramento pero que sen dúbida é un dos alicerces para a mellora do rendemento deportivo.