Todos chegamos a vellos

, ou polo menos ese é o curso da vida si nada ou ninguén o impide. A vellez é o último período do ciclo vital, momento no cal se produce unha involución no noso desenvolvemento polo que lograr un envellecemento exitoso supón unha das maiores preocupacións das persoas en idade adulta.

Os períodos normais do ciclo vital son principalmente tres:

• Desenvolvemento: fundamentalmente formado polas etapas da infancia, nenez e adolescencia.
• Madurez: etapa de maior estabilidade e onde se dá a plenitude vital (na maioría dos casos).
• Involución: que é a etapa que corresponde á vellez tras a idade adulta.

Por que nos facemos vellos?

Somos seres vivos e como tales nacemos, crecemos, reproducímonos e morremos. É lei de vida, pero por que envellecemos? Parece que a resposta a atoparon un grupo de biólogos do Instituto de Bioloxía Molecular de Mainz en Alemaña. Os seus estudos revelaron que os xenes que controlan os procesos de autofagia (fase da renovación celular) cambian as súas funcións nas últimas etapas de desenvolvemento propiciando o proceso de envellecemento.

Este descubrimento parece contraditorio xa que os mesmos xenes que crean vida parecen destruíla. Imaxínasche poder controlar o proceso de autofagia a noso antollo e paralizalo antes de que as súas funcións cambien de sentido? Si, nunca seriamos vellos. Pero, iso é bo ou malo? Para a prevención de enfermidades neurogenerativas como o alzheimer ou o párkinson seguro que si, pero para a supervivencia da especie teño as miñas dúbidas.

Desde un punto de vista sociodemográfico, vivir moitos máis anos suporía un incremento substancial da superpoblación mundial polo que habería que lidar con iso. Segun datos da Organización Mundial da Saúde (OMS), en 2020 o número de persoas maiores de 60 anos será superior á de nenos menores de cinco anos e chegados ao ano 2050 a porcentaxe de adultos maiores de 60 anos duplicarase pasando do 12% ao 22% (OMS, 2015).

Con todo, a evolución é sabia e adaptativa polo que si non nos permite que vivamos eternamente será por algo. Como especie vivimos para procrear e ter unha descendencia mellor e de momento as mutuaciones xenéticas melloraron a especie pero seguiunos mantendo unha data de caducidade limitada no tempo.

Quizais nun futuro esteamos preparados como especie para a eternidade pero de momento o máis razoable é experimentar un envellecemento o máis óptimo posible, polo que a priori asegurar a túa saúde parece a mellor idea.

As matemáticas din que non podemos deter o envellecemento.

Ademais, recentemente demostrouse que é matematicamente imposible deter o envellecemento natural  segundo un estudo da revista Proceedings of the National Academy of Sciences por Nelson et. ao. (2017). Estas investigacións recentes afirman que ao único que podemos aspirar é a frear o envellecemento pero non a detelo totalmente.

Basicamente, o que sucede é que a medida que envellecemos unha porcentaxe de células vólvense inactivas e deixan de funcionar pero outra porcentaxe seguen crecendo desproporcionadamente e poden terminar por volverse cancerosas. O problema é que si eliminamos estas células “malas”, deixamos máis oco para a acumulación de células inactivas polo que matematicamente non sería posible conseguir o equilibrio.

O vello quere máis vivir, para máis ver e ouvir. 

Refrán popular.

En busca do envellecemento óptimo.

Por tanto, podemos en certo xeito evitar un envellecemento patolóxico en procura dun envellecemento máis exitoso entendido este como o que ocorre cando as persoas senten máis satisfeitas cos feitos cambiantes da súa vida, como pode ser a vellez. Aínda que definir unha vellez exitosa pode depender de multitude de variables persoais e contextos polo que se volve un concepto demasiado inexacto, tal como menciona Izquierdo (2003) nos seus traballos sobre psicoloxía do desenvolvemento na idade adulta, xa que unha enfermidade imprevista, a perda dun ser querido ou outras moitas variables impredicibles poden levar a sentir unha satisfacción máis ou menos plena coa nosa vida e a nosa vellez.

A estimulación cognitiva, a mellor ferramenta para retardar o noso envellecemento.

O que si que podemos lograr é ter unha mellor calidade de vida durante todo o noso ciclo vital coidando a nosa saúde, exercitando a nosa mente e corpo para que as células tarden máis tempo en dar o paso á inactividade. Actividades físicas lixeiras, como bailar, manter vínculos sociopersonales ou exercitar a mente con xogos ou actividades recreativas poden previr a deterioración cognitiva prematuro.

Por exemplo, segundo un estudo publicado no Boletín sobre envellecemento, dirixo por Poveda, Barberá, Alcántara et ao. (2004) demostrou que a estimulación cognitiva mediante a práctica de actividades recreativas ten beneficios sobre diversos aspectos da nosa calidade de vida, tales como:

• Mellora o benestar subxectivo.
• Diminúe o sentimento de soidade.
• Mellora habilidades comunicativas.
• Incrementa a motivación interna e o estado de ánimo positivo.
• Mellora a afrontación á tensión.
• Mellora a satisfacción vital xeneral.
• Potencia as capacidades cognitivas, sensoriais e perceptivas.
• Aumenta a autoeficacia social percibida e a percepción de competencia.
• Mellora os niveis de autoestima.
• Facilita a adaptación á xubilación.
• Diminúe os niveis de enfermidade e depresión.
• Mantén hábitos saudables.
• Estimula a aprendizaxe.
• Mellora a mobilidade e axilidade (física e mental).

Así que, xa que non podemos parar o noso ciclo vital, mellor prepararse para facelo da mellor forma posible que para iso si temos capacidade para cambialo.