O efecto Schadenfreude fai referencia ao xúbilo que sentimos cando outros cometen un erro ou os vemos fallar. Non en balde, os vídeos graciosos que máis triunfan son os que nos ensinan caídas ou golpes de terceiras persoas. Sentimos certa alegría pola desgraza allea. Somos por iso malas persoas?
Que significa Schadenfreude?
A palabra Schadenfreude provén do alemán e non existe unha tradución en español da mesma, quizais nos de vergoña definir este tipo de sentimento e non se quixo nin lexicalizar. Un tanto hipócrita porque non pasa nada por describir unha emoción que cumpre certas funcións adaptativas e non nos fan peores persoas, a condición de que non exceda os límites normais, está claro. A palabra alemá componse por unha banda de “schaden” que significa desgraza ou dano e por outro “freude” que significa alegría polo que a tradución máis parecida en español sería a de regodeo ou alegría malsana.
>> Artigo relacionado: Podemos saber si unha persoa é boa ou mala só polo aspecto físico?
O efecto Shadenfreude relaciónase a menor escala co sadismo, que é a tendencia por sentir pracer cando se infrinxe un dano a outra persoa. Neste efecto só sente certo pracer, pero sen chegar a realizar o dano con nosas propias mans.
Por que nos alegramos das desgrazas alleas?
As emocións cumpren funcións de adaptación á contorna polo que este sentimento de alegría pola desgraza allea debe ter tamén un porqué adaptativo.
- Sentimos alivio. En certo xeito, cando sentimos que outra persoa sofre un dano estamos a asegurarnos de que o dano non o estamos sufrindo nós e a nosa supervivencia perpetúase. En certo xeito é un sentimento egoísta, pero debemos pensar que o que máis queremos é a nós mesmos. No mundo animal si un grupo de cervatos está a escapar dun ataque duns leóns, si uno deses cervatos tropézase o que conseguirá sobrevivir é o que non o fai polo que debería sentir certo alivio e alegría por ese mal alleo. Selección natural.
- Somos envexosos. Si nós non somos capaces de conseguir aquilo que nos gustaría ter inconscientemente (ou non) tampouco nos gusta que outra persoa o teña. Existen persoas moi envexosas nas que xorde o efecto Schadenfreude como xustificación das súas crenzas cara a outra persoa: si eu non o teño ti tampouco. No fondo si non fomos capaces de realizar algo nos comparamos con outras persoas e si estas tampouco o conseguiron ou fracasaron alivia a nosa frustración inicial porque nos iguala á media.
- Baixa autoestima. Relacionado co anterior si temos unha baixa autoeficacia percibida e os nosos niveis de autoestima son baixos o feito de ver a outras persoas que tampouco son capaces de superarse a si mesmos equipáranos a eles e sentimos que o noso nivel de autoestima atópase a niveis parecidos aos dos demais.
- Rivalidade. É moi común que afeccionados dun equipo alégrense das lesións de xogadores do seu máximo rival, non é iso un pouco cruel? O que sucede é que o equipo rival ao que nos comparamos sufriu unha baixa e iso beneficiaranos no futuro. É algo parecido ao que explicamos xa sobre a sensación de alivio cando se compite por un mesmo obxectivo, como no caso dos cervatos que compiten por sobrevivir ante o ataque dun león. Si o meu equipo non ten baixas e o rival si, é máis probable que o meu equipo gañe. Iso gusta.
- Restablecemento da xustiza. Cando vemos que unha persoa que non ten un bo comportamento moral, ético ou mesmo trasgrede normas sucédelle algo malo alegrámonos do seu mal xa que consideramos que llo merece. É a nosa maneira de vingarnos por algo malo que outra persoa fixo xa sexa a nós ou a outras persoas. Si por exemplo, a Donald Trump sucedéselle algo malo é probable que moita xente se alegrase.
>> Artigo relacionado: Mellora a túa autoestima, fonte do benestar persoal.
Unha das consecuencias dun sentimento agravado ou excesivo de regodeo polo mal alleo pode desencadear a posteriori sentimentos de culpa polo feito de habernos alegrado de dun dano, sobre todo canto máis grave sexa ese dano. Por fortuna, a natureza é sabia e tamén existe outra emoción oposta, a compaixón, a cal mostramos precisamente un maior achegamento empático cara á persoa que sofre unha desgraza.
Si algunha vez sentiches este tipo sentimento non te preocupes, pásanos a todos en certo grao. En que situacións sentíchesche alegrado por unha desgraza allea?
>> Artigo relacionado: Sentirse culpable non é a solución.
