Calor excesivo: efectos psicolóxicos e biolóxicos.

O noso estado psicolóxico non é alleo á excesiva calor. Estes días en España non se fala doutra cousa: fai moita calor. É a conversación de ascensor favorita. Os medios de comunicación repiten até a saciedade consellos contra a calor. Imos tentar explicar o que sucede.

Diferenza entre calor e temperatura.

Empecemos polo básico. Moitos medios utilizan o termo calor para referirse a temperatura e viceversa e non é o mesmo. A calor é a cantidade de enerxía total dun corpo que depende da velocidade, cantidade, tipo e número das súas moléculas. Mentres, a temperatura non é enerxía, é a medida da calor nun corpo. Por exemplo, un vaso de auga pode ter a mesma temperatura que unha piscina pero a piscina terá máis calor porque ten máis cantidade de auga, é dicir máis enerxía térmica.

Isto é importante explicalo porque a calor é o que nos fai subir a temperatura. Si estamos en movemento a temperatura corporal aumentará. É por iso que cando fai frío, temos calafríos (trememos) e cando fai moita calor suamos para que a nosa suor evaporado na pel capte esa enerxía calorífica e por conseguinte diminúa a temperatura corporal, que como todo o mundo sabe, nos humanos debe estar ao redor dos 37º.   É dicir, os consellos para previr  que a nosa temperatura corporal mantéñase en niveis saudables baséanse nas leis da termodinámica. A clave de todo é a enerxía.

O hipotálamo: termostato interno. 

O noso cerebro funciona correctamente entre os 35º e os 40º de temperatura e todo o que estea fose deses intervalos empeza a traballar mal. Pois ben, quen é o encargado de organizar todo isto? O hipotálamo, coordinador do sistema nervioso autónomo. Esta rexión do cerebro é a encargada dos procesos de homeostasis (equilibrio do organismo). Controla procesos como a fame, a saciedade, o soño, o impulso sexual e por suposto a temperatura interna.

Cando o hipotálamo detecta que existe variación entre a súa propia temperatura e a dos termoreceptores da pel pon en marcha os mecanismos para regulala. Cando aumenta a temperatura activa procesos biolóxicos para volver equilibrar o organismo como a xa mencionada sudoración, a vasodilatación (pómonos vermellos porque o sangue chega máis á superficie e arrefríase mellor co aire) ou a produción de adrenalina (o organismo sente ameazado).

Efectos psicolóxicos da calor excesiva. 

Son moitos os efectos que a calor excesiva ten sobre o noso organismo e por tanto o noso cerebro, con diversas consecuencias negativas, entre elas:

Irritabilidad e agresividade.

A produción de adrenalina debido á calor é unha das causas de maior irritabilidad nas épocas de calor intensa. Segundo Anderson (1987), a calor predispone á agresión e confirma a chamada “Lei Térmica da delincuencia” de Quételet (1833) pola cal os delitos son máis frecuentes en épocas estivais.

>> Artigo relacionado: Podemos saber si alguén é bo ou malo polo seu aspecto físico?

Trastornos do soño.

A vasodilatación da que falabamos para liberar calor vai producir un aumento da intensidade respiratoria e cardíaca que dificulta conciliar o soño. Segundo os expertos, a temperatura idónea para durmir son 21º co cal si non a temos a hiperexcitación cerebral que se produce para conseguila provocará episodios de ansiedade. O hipotálamo, como xa dixemos tamén se encarga de regular o soño e se guía para iso, entre outras cousas, na temperatura. E veña a dar voltas en cama e a non conseguir completar correctamente os ciclos do soño, co correspondente fatiga ao non descansar ben.

>> Artigo relacionado: Pautas para durmir mellor: a hixiene do soño.

Cambios no estado de ánimo.

A calor é enerxía, por tanto, o lóxico é que o organismo se aproveite del. Si temos calor, temos máis enerxía para gastar e podémola redistribuír mellor. Estamos a facilitar ao organismo as tarefas, polo que descansaremos tamén mellor. Ademais, a luz solar penetran no organismo (polos ollos) e estimulan a creación de serotonina e dopamina que elevan o noso estado de ánimo positivo. No entanto, a enerxía tamén pode ser emocional, por tanto  a calor extrema pode provocar un estado emocional negativo xa que é unha situación estresante e todo o que implica tensión por encima do normal modifica o noso estado de humor, irrítanos e confunde.

>> Artigo relacionado: Enerxía emocional e estados de ánimo.

Golpe de calor.

É o que sucede cando non funciona nada do que explicamos até agora. O hipotálamo non é capaz de equilibrar a temperatura do corpo e esta ascende por encima dos 40º causando dificultades respiratorias, arritmias cardíacas, edemas pulmonares, insuficiencia renal ou mesmo a morte. É importante recalcar que o golpe de calor prodúcese cando o organismo falla e non realiza as accións para equilibrar os organismos (como suar). Neste caso debes chamar inmediatamente a urxencias (en España é o 112).

Consellos fronte a calor extrema.

Os consellos contra a calor extrema son os típicos e case lóxicos, porque o propio corpo pídeos: hidratarse, vestir con roupa que permita a ventilación, protexernos do sol, refrescarse con duchas ou baños, non saír á rúa en horas calorosas, consumir alimentos frescos e lixeiros, evitar facer exercicio físico e menos si é directamente ao sol, non consumir bebidas alcohólicas, cafeína ou cantidades grandes de azucre e porque non, durmir a sesta.

Lembra que a clave é a enerxía e si a calor achéganos enerxía por encima da que necesitamos, algo está a fallar e o hipotálamo porase en marcha.

_

Referencias. 

Anderson, C.A. (1987). Temperature and aggression: effects on quarterly, yearly, and city rates of violent and nonviolent crime. Journal of Personality and Social Pschology, 52. 1161-1173.

Belloch, A. (2008). Manual de Psicopatología (1ª,Texto Revisado). Ed. McGraw-Hill.