A resposta psicolóxica ante a lesión deportiva

A lesión deportiva é unha das principais situacións negativas ás que se expón un atleta sexa do nivel que sexa ou do deporte que practique. O medo a caer lesionado, o afrontamiento da dor, a perda de autonomía, a incerteza durante o período lesionado, a rehabilitación, o descenso no rendemento deportivo ou a prevención das lesións son algúns dos condicionantes que hai que ter en conta para axudar ao deportista a manexar esta incómoda situación.

A dor de lesionarse

A dor, como experiencia sensorial e emocional desagradable, é parte fundamental dunha lesión e máis si cabe cando se cronifica. É por isto que a psicoloxía deportiva debe achegar ferramentas e técnicas para afrontar a dor e a tensión xera tentando diminuír a experiencia subxectiva do mesmo como complemento ao tratamento propiamente físico ou farmacolóxico, como o que podes atopar en farmacia 4 estacións para aliviar os síntomas de cansazo ou dor muscular.

Esta experiencia subxectiva da dor vai depender de tres compoñentes principais que determinarán o limiar da dor:

• Sensorial: calidade neurosensitiva da dor.
• Cognitivo-Evaluador: valoración consciente das persoas sobre o significado da experiencia para a persoa en concreto.
• Afectivo-Emocional: é a parte máis subxectiva da percepción da dor debida ao medo, ansiedade, frustración e tensión entre outras variables emocionais.

Por este feito, desde a psicoloxía traballarase fundamentalmente o compoñente cognitivo-evaluador, traballando sobre as crenzas irracionais, anticipacións e predisposición ante a dor e durante o mesmo; e o subxectivo emocional para traballar a xestión emocional ante a dor.

Modelo integral da resposta á lesión deportiva

Dentro do estudo da abordaxe da lesión deportiva desde un punto de vista psicolóxico, a teoría que mellor recolle mellor estes compoñentes é o Modelo Integral da Resposta á Lesión Deportiva de Wiese-Bjornstal, Smith, Shaffer e Morrey (1998). Este modelo expón que o impacto e a resposta que ten o deportista ante a lesión dependerá da interacción de diversos factores persoais, situacións que actúan mediando a valoración cognitiva que determinará a resposta conductual e emocional tanto á dor como á tensión que xera a lesión deportiva.

Factores determinantes na percepción da lesión

Factores persoais

• Lesión: experiencias previas e historial, tipo de lesión, cronicidad, duración, severidade, causas da lesión, diagnóstico certeiro, etc.
• Diferenzas individuais:
  • Psicolóxicas: perfeccionismo, imaxe corporal, madurez cognitiva, tipo de personalidade, intelixencia emocional, resiliencia, etc.
  • Demográficas: o xénero, a idade, etc.
  • Físicas: resistencia, trastornos de personalidade, alimenticios, xenética, etc.

Factores situacionais

• Deportivos: rol no equipo, especialidade deportiva, nivel da competición, transcendencia do momento do partido, fase da tempada.
• Sociais: relacións interpersoais con compañeiros, relación co adestrador, dinámica familiar, corpo técnico, ética deportiva, expectativa social sobre o deporte.
• Ambientais: contexto deportivo, familiar e lugar da rehabilitación e a súa accesibilidade.

As respostas do deportista lesionado

A través destes factores o deportista vai crear unha valoración e resposta cognitiva que formará esa identidade persoal e crenzas sobre a lesión, a sensación de perda, habilidade de afrontamiento, apoio social, crenzas sobre a lesión, autoeficacia percibida, expectativas, presión deportiva por volver xogar, percepción da dor, etc. Unha vez producido este pensamento sobre a súa lesión e a dor sufrida xeraranse unhas determinadas respostas conductuales e emocionais:

• Resposta conductual: diferente adherencia á rehabilitación, condutas de risco, finxir a lesión, maior ou menor tolerancia á dor, uso do apoio social de maneira correcta.
• Resposta emocional: medo ou ansiedade, optimismo, estado baixo de ánimo (tristeza ou depresión), alivio, frustración, etc.

Técnicas psicolóxicas ante unha lesión deportiva

Con toda esta información, o psicólogo deportivo achegará técnicas e ferramentas para tentar acurtar os prazos de recuperación da lesión ou lograr que o deportista retome a súa actividade nas mellores condicións non só físicas senón mentais. Estas técnicas están enfocadas principalmente na fase de inmovilización e as posteriores de mobilización tales como a recuperación, readaptación e reentrenamiento (Palmi, 2002).

Algunhas das técnicas que se utilizarán ao longo destas fases, adaptándoas a cada unha delas, son: son: habilidades de comunicación, control de activación, control atención (desfocalizar exclusivamente a dor), intelixencia emocional, habilidades de afrontamiento (coping), relaxación progresiva, visualización e ensaio en imaxinación, intervención en crise e estado de ánimo, inoculación da tensión, mantemento e fixación de obxectivos, mellora do proceso ensino-aprendizaxe, auto-fala positiva, biofeedback, orientación persoal e profesional, psicoterapia, etc.

_

Referencias

Palmi, J. (1997) Compoñentes psicolóxicos das lesións deportivas. En J. Cruz (ed.) Psicoloxía do Deporte, pp. 215-244. Madrid: Síntese.

Wiese-Bjornstal, D.M., Smith, A.M., Shaffer, S.M. & Morrey, M.A. (1998) An Integrated Model of Response to sport injury: psychological and sociological dynamics. Journal of Applied Sport Psychology, 10, pp. 46-69.