Cando a ansiedad é a solución non o problema

O termo ansiedade é erroneamente asociado a un problema de saúde cando non é do todo certo. A ansiedade non é de seu un problema, nin un trastorno mental, polo menos nun principio non. De feito, non poderiamos evolucionar como especie sen ansiedade. As persoas vivimos constantemente interaccionando coa nosa contorna en busca de resolver as nosas necesidades e intereses persoais (ou colectivos). Durante esta inspección do medio tamén podemos atoparnos con riscos e ameazas que desestabilizan o noso equilibrio, por tanto  queremos evitalas ou contrarrestalas en busca do noso equilibrio e en procura daqueloutras fontes de oportunidades que nos permitan satisfacer as nosas necesidades.

O obxectivo deste artigo é facer entender ao lector que a ansiedade non ten só é connotación tan negativa coa que se adoita asociar. A ansiedade como problema solo xurde cando se superan certos límites da mesma, mentras tanto é unha solución a parte dos nosos problemas diarios.

>> Artigo relacionado: A falacia das preocupacións na ansiedade xeneralizada.

A ansiedade como sistema de alerta.

Imaxina que o noso organismo non tivese ningún tipo de sistema de alerta para diferenciar unha situación ameazante da que non o é. Si os nosos devanceiros non activasen este mecanismo cada vez que se atopaban ante un novo animal, quizais fosen presa deles con maior facilidade. Non fai falta coñecer o feito para sentirse ameazado por el. De feito  normalmente actívase primariamente ante feitos descoñecidos e posteriormente ante a aprendizaxe deses feitos como algo posiblemente daniño. O organismo anticípase a esa posible ganancia ou perda ante o feito ou situación sobre a que nos atopamos.

Por tanto, a función da ansiedade é advertir e activar ao organismo co fin de mobilizalo ante situacións de posible risco, de forma que podamos afrontalas e saír airoso delas. É dicir, necesitamos ansiedade si non queremos converternos en uns psicópatas (unha das súas características é a relativa pouca activación ante situacións de risco, o cal lles leva a cometer todo tipo de actos sen mediación).

>> Artigo relacionado: Que son os case psicópatas?

A ansiedade pódese producir tanto por estímulos externos (por exemplo, unha serpe), como por estímulos internos (como poden ser os prexuízos negativos cara a certos colectivos).

Mecanismos do sistema de resposta humano implicados na ansiedade.

O sistema da ansiedade activa tres mecanismos de resposta humanos que poida actuar de forma relativamente independente:

Cognitivos.

• Anticipar situacións ameazantes. Por exemplo, si perséguennos.
• Calcular as consecuencias e avaliar o risco. Por exemplo, calcular que pasaría si caio desde un terceiro piso).
• Activar pensamentos automáticos negativos e imaxes perturbadoras. Poderiamos dicir que se activan como “castigos” que eviten a conduta ou propicien unha conduta compensatoria (segundo a miña interpretación). Por pór outro exemplo, si tes que realizar unha exposición en público é probable que penses nas posibles malas caras da xente si o micrófono non funciona polo que grazas a esa ansiedade é posible que revises as pilas do micrófono.

Fisiológicos.

Activar os centros nerviosos

, en particular o sistema nervioso autónomo (cambios vasculares, respiratorios, etc.). Anticipámonos á acción. O noso corazón empeza a latexar un pouco máis rápido para que, en caso de ser necesario, dispor da maior enerxía posible para a acción.

Motores.

Inhibición ou sobreactivación motora

. O corpo prepárase fisicamente para un posible comportamento defensivo (huída ou ataque). É dicir, cando nos penetramos por primeira vez nun lugar descoñecido instintivamente o corpo está a adaptarse a unha posible reacción ante un estímulo ameazante porque non sabemos que nos imos a atopar.

A ansiedade é como o semáforo da vida.

Evidentemente, o sistema de ansiedade é unha medida psicofisiológica moi favorable para a evolución. Mantennos a salvo. A ansiedade funciona como un semáforo que nos indica coas súas diversas intensidades dos perigos que nos podemos atopar no noso camiño pola vida. En verde non hai perigo, en ámbar advírtenos e cando se nos pon en vermello evita ou cambia a nosa conduta. E cantos accidentes evita! Por tanto, a ansiedade facilítanos a vida.

Ansiedade boa e ansiedade mala.

Por tanto, a ansiedade é un mecanismo normal e adaptativo que cando se produce de maneira proporcionada e expresada dentro duns límites cumpre un labor funcional. Incluso estes límites poden chegar a alcanzar niveis moi altos con mesmo manifestación de certa sintomatología, con todo  estes cambios fisiológicos non só son normais senón que como vimos, cumpren unha función vital. Como case con todo, só cando estes límites excédense de maneira esaxerada e mantida pódense chegar a converter nun problema de saúde que impida a realización dunha vida normal, inflúa no benestar da persoa e na súa vida social e laboral e mesmo cohibir os movementos da persoa. É nestes casos cando si podemos falar da ansiedade como alteración.

Diferenza entre medo e ansiedade.

Por último, facer un pequeno fincapé na diferenza entre medo e ansiedade. Medo e ansiedade adóitanse utilizar de maneira equivalente, pero existen diferenzas. Con todo, o medo fai referencia a unha relación máis do estilo estímulo-resposta ante un feito identificable e coñecido. A ansiedade vai máis aló  e convértese en un estado emocional máis difuso ante unha ameaza irrecoñecible.

>> Artigo relacionado: Medo ao descoñecido e o perfeccionismo inmovilizante. 

Autores como Epstein (1972) puñan a diferenza entre medo e ansiedade en que o primeiro era o drive que motiva unha conduta de evitación ante  a percepción dun estímulo ameazante, mentres que o segundo era o estado emocional de o medo non resolto sen dirección específica ante a percepción de ameaza.

Por referenciar un pouco máis as diferenzas entre medo e ansiedade, Barlow (1988) propuxo o termo aprensión ansiosa como a combinación difusa de emocións orientadas ao futuro, mentres que o medo era unha alarma primitiva de resposta a un perigo presente.

Si crees que podes mellorar o teu sistema de ansiedade podes apoiarche en un psicólogo, profesional da conduta humana, que che poida axudar a manexar e adestrar a ansiedade de maneira correcta. Aprende a controlar a ansiedade antes de que se poida converter nun trastorno. Si doutra banda sentes que a túa vida está moi condicionada polos teus estados de ansiedade, non dubides en consultalo cun profesional sanitario.

_

Referencias:

Barlow, D.H. (2002). Anxiety and Its Disorders. The Nature and Treatment of Anxiety and Panic (2nd Edition). Nova York: The Guilford Press. 

Belloch A.; Sandín, B. e Ramos, F. (2009.): Manual de Psicopatología, Volume II (Texto revisado). McGraw-Hill. Madrid, 2009.

Epstein, S. (1972), The nature of anxiety with emphasis upon its relationship to expectancy. En C.D. Spielberger (Ed.). Anxiety: Current Trends in Theory and Research (2), pp. 291-337. Nova York: Academic Express.