Unha das técnicas máis creativas para a toma de decisións grupales é a do “seis chapeus para pensar“. Cando temos que tomar unha decisión, a nosa mente contempla as razóns e emocións que nos farán decidirnos por unha ou outra alternativa. Este proceso vólvese aínda máis complexo cando a decisión hase de tomar en grupo.
A técnica do seis chapeus para pensar foi creada polo xenial psicólogo Edward de Bono (nacido en 1933) e publicada no seu libro Six Thinking Hats, en 1985. De Bono é un referente no marco da creatividade e pai do termo pensamento lateral, outra técnica creativa de resolución de problemas de forma non habitual.
A técnica do “Seis Chapeus Para Pensar” é unha ferramenta de comunicación que facilita a resolución e análise de problemas desde diferentes perspectivas. Mediante este método o que se consegue é reproducir, con sinxeleza, o que sucede na nosa mente cando tomamos unha decisión, converténdoo en algo sistemática e público. Desta forma, organízanse as ideas e puntos de vista diferentes das persoas que han de tomar a decisión simplificando o pensamento, atendendo ás cousas unha por unha. Os participantes concentraranse na idea que está a ser estudada de forma coordinada e isto facilitará os cambios de actitudes, representadas polo cambio de chapeu.
>> Artigo relacionado: Como solucionar problemas en 5 pasos.
O método permite pensar de maneira máis eficaz. Os chapeus representan seis direccións do pensamento, os cales debemos utilizar á hora de enfrontarnos á resolución de problemas ou á toma de decisións. Os chapeus descríbense de forma imaxinaria (ou tamén os podemos ter fisicamente para que sexa máis gráfico) e cada un dos participantes pode porse ou quitarse o chapeu para indicar o tipo de pensamento utilizado e expresarse así libremente.
Os chapeus utilízanse de maneira proactiva. O feito de quitarse e porse un determinado chapeu á hora de expor os seus pensamentos é esencial para que a técnica funcione con éxito, para facernos pensar. Mediante este creativo sistema o pensamento volverase máis flexible e adaptarase mellor ás diferentes situacións. Elixe o chapeu que mellor se adapte e cámbiao en función das necesidades.
O creador da técnica, utilizou cores para cada un do seis chapeus, que simbolizaban o seis estilos de pensamento diferentes:
O branco é a cor da neutralidade, do frío. Refírese á información máis pura. Este pensamento fainos centrarnos nos datos dispoñibles e aprender da información dada. É dicir, é o chapeu da obxectividade, do pensamento obxectivo. O que teña o chapeu branco posto debe achegar datos obxectivos e contrastables que afecten á toma de decisión pero evitando os xuízos de valor respecto diso. Este chapeu tamén pode achegar datos subxectivos, como as opinións ou os sentimentos, a condición de que sexan sinceros (por exemplo, dicir: “Luís non quere realizar esa tarefa”).
Este chapeu pode conter moita información polo que hai que pór límites á información dada realizando peticións concretas. É o primeiro chapeu que se adoita utilizar para iniciar a reunión, pola información inicial que achega. É o punto de partida ao que sempre se pode volver cando faga falta.
O vermello é a cor que se opón ao frío branco, é a cor do lume, dos sentimentos e a paixón, das emocións e do corazón. Por iso o chapeu vermello é o que serve para expresar a parte mais irracional do pensamento e faio visible para enriquecer a ruta a seguir na resolución do problema. É o chapeu do pensamento emocional. O participante que teña o chapeu vermello posto pode expresar sentimentos sen ter que justificarlos, a súa intuición así llo di.
Normalmente. en moitas reunións non se permite que as emocións entren en xogo, pero o pensamento emocional tamén é pensamento e é o momento de que achegue os seus valores sen restricións.
As emocións son cambiantes, polo que se volverá a pór o chapeu vermello ao longo de toda a reunión. O que ao principio era temeridade ou medo ao proxecto, quizais se converteu en ilusión e alegría polo mesmo.
>> Artigo relacionado: A psicoloxía das cores da Patrulla Canina.
O negro representa escuridade, a cautela ou o pesimismo. O chapeu negro representa o pensamento negativo. O participante que ten o chapeu negro criticará de forma negativa o tema tratado e porase no peor punto de vista posible avaliando os posibles riscos.
É o chapeu da precaución, ao contrario que o chapeu vermello, é lóxico. Polo que o que o teña posto terá que justificar as súas posturas, que han de ser baseadas en perigos reais e non nun pesimismo irreflexivo.
O carácter preventivo deste chapeu é eficaz para porllo á hora de valorar unha idea proposta, para expor os puntos débiles da idea que sirvan para corrixir posibles erros.
Vivimos nunha sociedade crítica, polo que este chapeu podería ser utilizada en demasiadas ocasións pola facilidade de criticar no canto de construír, polo que debe ser utilizado con moderación.
O amarelo, a cor da alegría, do sol e a luz, da brillantez. O chapeu amarelo representa o optimismo, o pensamento positivo. O participante con este chapeu tentará facer ver o lado bo das cousas, o que pode achegar e beneficiar. É o chapeu do pensamento construtivo que permite soñar con que as cousas poidan suceder. Como sucede co chapeu negro, o chapeu amarelo necesita ir acompañado da lóxica para valorar as formulacións dadas, xa que se se tratase dunha especulación ou fantasía o chapeu correcto sería o vermello, o emocional.
O posuidor do chapeu para pensar amarelo sitúase no mellor dos escenarios posibles.
>> Artigo relacionado: A roda das emocións, de Robert Plutchik.
O verde representa a natureza, a enerxía e o crecemento. É o chapeu da creatividade, do pensamento creativo. Serve de motivación artificial para promover a imaxinación das persoas que o teñen posto, aínda que estas crean que non son creativas. Todas persoas vivimos en movemento e temos imaxinación para xerar novas ideas e alternativas. A creatividade non só é cousas dunha persoa, senón de todo o grupo, e o que teña o chapeu posto será o creativo particular do momento que explorará as alternativas posibles.
A creatividade cede o xuízo ao movemento, se parte dunha idea para xerar outras por insignificante ou estúpida que pareza, servirá de trampolín para as seguintes. O posuidor do chapeu verde pode ser provocativo sen necesidade de justificarse, mesmo ilóxico. Moitos dos maiores descubrimentos científicos foron froito de erros ou de accidentes, pero que espertaron no científico o interese necesario para estudalo.
O azul é a cor da seguridade, do control e do bo facer. O chapeu azul xestiona o proceso do pensamento, é como un pensamento do pensamento. O participante con este chapeu realizará o resumo do que leva devandito e co que se van concretando as conclusións de todo o pensamento colectivo. Defínense as pautas e propósitos para que o traballo realízase correctamente.
A persoa que coordina a reunión, o facilitador, ten a función de chapeu azul, xa que deberá de manter a orde na reunión e evitar as discusións inapropiadas. O coordinador pode ter o rol exclusivo de chapeu azul, pero os demais participantes tamén poden facer uso del para expresar os seus comentarios sobre o proceso de pensamento que está a ter lugar. Con todo, o coordinador será o único que autorice sempre o cambio de chapeu, baixo a súa potestade de chapeu azul permanente.
O chapeu azul será o que poña punto final á toma de decisións da acción que se vaia a desenvolver, polo que será tamén o último chapeu que participa durante a reunión.
O tempo que cada participante debe ter o chapeu posto debe ser o mínimo posible (por exemplo 1 minuto, salvo para o vermello que será menos xa que non esixe explicacións). A secuencia de chapeus pode cobrar moitas dimensións pero por regra xeral adóitase empezar cun chapeu azul ao comezo e outro ao final, entre medias o resto de chapeus pasando sempre baixo a supervisión do chapeu azul que organiza todo.
Esta técnica é moi utilizada no ámbito dos negocios, nas fases creativas do desenvolvemento de negocio, pero pode ser utilizado para a resolución de todo tipo de problemas en grupo e mesmo para a nosa vida cotiá. Que chapeu para pensar gustaríache ter posto agora mesmo? Pónlos todos e atopases unha solución eficiente.
_
Referencias bibliográficas:
De Bono, E. (1988). Seis sombreros para pensar. Barcelona: Ed. Granica.
De Bono, E. (2004). El pensamiento lateral. Manual de creatividade. Barcelona: Paidós.
Ver comentarios
Muy bueno el aporte de E Bonno permte tomar mejores decisiones en equipo. Me gusta mucho la página Psicopico
¡Hola Consuelo! Gracias por los halagos hacia la página :-)
Sí, la técnica de los sombreros se puede aplicar en diferentes ámbitos, es una dinámica que puede ayudar a despertar el interés y aminorar los sesgos debidos a posibles inhibiciones o miedos a decir las cosas desde otros puntos de vista. Un saludo.
Me encantó la página... y las técnicas que se sugieren también...
Muchas gracias por la información
¡Muchas gracias Carla! :)