Os grupos de encontro, de Carl Rogers. Expresando sentimentos.

Os grupos son sistemas sociais complexos presentes en practicamente todos os contextos da nosa existencia. O comportamento grupal pode ser utilizado como ferramenta con diversas finalidades de intervención. Somos seres sociais e as persoas formamos parte de grupos que satisfán as nosas necesidades primarias (sentido de pertenza, identidade…) e serven de fonte de retroalimentación da nosa conduta.

Os grupos como ferramenta de intervención psicolóxica poden ser con sentido terapéutico (psicodrama, Gestalt, análise transaccional, psicanálise, familiar sistémica, cognitivo-conductual, bioenergética…) ou de aprendizaxe (discusión, tutelaje, seminarios…) nos que un coordinador grupal ou terapeuta profesional dirixe unha actividade grupal de forma directa cun obxectivo terapéutico concreto. O coordinador ten o rol de director. Un terceiro tipo de grupos son os chamados grupos expresivos.

>> Artigo relacionado: Que NON son e que SI son as técnicas de dinámicas de grupo.

Que son os grupos expresivos?

Ao contrario que nos grupos terapéuticos e de aprendizaxe, nos grupos expresivos o coordinador da actividade cobra un perfil de facilitador da mesma, fomentando así o encontro entre persoas iguais. Os grupos expresivos pretenden que a expresión emocional e das propias vivencias sexan o eixo da actividade de face á consecución do obxectivo da intervención. Os grupos expresivos máis comúns son os grupos de encontro humanistas e os grupos de autoaxuda.

Os grupos de encontro, de Carl Rogers.

O maior referente deste tipo de grupos é o que reflicte Carl Rogers no seu libro Grupos de Encontro publicado no ano 1970. Nesta obra, Rogers explica como nos grupos de encontro humanistas a concepción do terapeuta como experto pasa a un rol de facilitador dun proceso baseado na forza de crecemento do propio grupo.

Tal e como o define Rogers no seu libro “o facilitador dun grupo que se reúne de forma intensiva pode desenvolver un clima psicolóxico de seguridade, onde se xera en forma gradual liberdade de expresión e diminúen as actitudes defensivas”. Desta forma créase un clima que permite a expresión de sentimentos inmediatos dos membros do grupo tanto cara a eles mesmos como cara aos demais. Xérase unha liberdade emocional para expresar todo tipo de sentimentos, xa sexan positivos, negativos ou neutros que proporciona un clima de confianza recíproca. Os membros do grupo acaban por aceptarse a nivel emocional, físico e mental tal como son.

Fases dos grupos de encontro.

A mellor forma de explicar o funcionamento dos grupos de encontro é formular as 15 fases que se suceden ao longo do proceso grupal:

1. Confusión inicial. O líder (lembremos que só cumpre un papel facilitador, non directivo) explica aos presentes que as sesións terán moi pouca estrutura e que cada un será responsable das súas reaccións no grupo.
2. Resistencia á expresión persoal. Como a maioría das persoas facemos, os suxeitos do grupo tenden a evitar compartir os seus sentimentos e emocións. É un sistema defensivo para evitar sentirse vulnerables ante o resto de persoas.
3. Descrición das emocións vivenciadas no pasado. Normalmente una das persoas, e se non o facilitador axudaralle, tomará a iniciativa de falar, pero coa maior probabilidade farao de situacións pasadas e con pouco valor emocional ou afectivo.
4. Expresión de emocións negativas. Prodúcese a primeira expresión de vivencias presentes, normalmente dirixidas ao facilitador ou aos demais participantes e sen excesiva carga emocional aínda.
5. Expresión e exploración dun material persoal importante. Unha vez que se percibe que ao expresar emocións negativas non se produce nada estraño nin malo, as persoas senten un sentido de pertenza ao grupo maior e comezan a arriscarse á hora de compartir situacións persoais de maior valor.
6. Expresión das emocións interpersoais. Xorde a espontaneidade dos participantes, comezan a expresarse sen meditación previa.
7. Desenvolvemento da capacidade curativa no grupo. Aumenta a cohesión grupal, o cal permite sentirse apoiado e protexido polo resto de participantes.
8. Autoaceptación e comezo do camiño cara ao cambio de actitudes. Ao aumentar a confianza, a persoa empeza a comportarse e expresarse máis acorde aos seus sentimentos reais presentes.
9. Derrube da imaxe. As persoas que conforman o grupo comezan a sentirse tal e como son, sen restricións nin censuras.
10. Retroalimentación. Os participantes comezan a percibir a retroalimentación do resto dos seus compañeiros ante a súa expresión e comportamento. Recíbese e achégase retroalimentación ao resto do grupo.
11. Confrontación. Xorden as emocións e actitudes máis negativas de maneira máis frecuente e con maior facilidade.
12. Relación terapéutica fose do grupo. O abrirse emocionalmente a outras persoas adoita xerar lazos interpersoais, compártense experiencias importantes que funcionan de nexo de unión para atoparse fose do grupo noutros lugares.
13. Encontro entre os participantes. Termínase desenvolvendo unha proximidade emocional e unha relación expresiva do sentir de cada participante.
14. Expresión de sentimentos positivos e proximidade. Xa non só fálase das cousas malas, senón tamén das boas. Isto aumentará aínda máis o sentido de pertenza ao grupo e reforzará as actitudes positivas.
15. Modificación de condutas no grupo. Finalmente, o grupo, creado coa finalidade da mellora persoal dalgunha calidade, ou problema persoal comeza a ver os resultados da sesión ou sesións grupales coa modificación da conduta problema inicial.

Baséanse en explorar o territorio afectivo das persoas co obxectivo de desenmascararse fronte ao resto de participantes arriscándose a compartir cousas persoais e falar de si mesma co resto de persoas que compoñen o grupo.

Este método é utilizado en psicoloxía e en coaching para o desenvolvemento de persoas, a educación non directiva, a mellora do autoconcepto ou a formación en valores persoais e sociais.

> Artigo relacionado: O psicodrama, unha terapia creativa.

–

Referencias bibliográficas. 

Rogers, Carl. (1970). On Encounter Groups. New York: Harrow Books, Harper and Row, ISBN 0-06-087045-1