Emociones para todos os públicos: Inside Out

Non quería pensar e funme ao cinema. Eu só. Quería ver Inside Out (Do revés), película de animación de Disney-Pixar con moi boa pinta e crítica. Trata sobre o tema das emocións que tanto me gusta así que alá fun. Cheguei xusto para o inicio da curtametraxe previa á película. Senteime na butaca comodamente e apagáronse as luces. Aí é cando empezou a curtametraxe previa á película, que por certo deixa bastante que desexar, e lembroume que nos cinemas de aquí, por desgraza, seguen dobrando as películas e obrigaríame a tela que volver ver en versión orixinal. Empeza a película. Silencio. Sígoa con atención.

Moi ben. Encantoume. Bravo unha vez máis por Pixar.

Vaiamos á análise desde o punto de vista psicolóxico. Non serei o primeiro en facelo e seguramente circulen centos de miles de opinións. Eu darei a miña, apetéceme escribir respecto diso, simplemente.

Ollo aos delicados cos spoilers!

Definición de emoción

Vou empezar cunha brevísima definición do que é a emoción para a psicoloxía. Digamos que a emoción é o concepto que utiliza a psicoloxía para describir e explicar os efectos producidos por un proceso multidimensional, encargado principalmente de:

• A análise de situacións especialmente significativas.
• A interpretación subxectiva das mesmas, en función da historia persoal.
• A expresión emocional ou comunicación de todo o proceso.
• A preparación para a acción ou mobilización de comportamento.
• Os cambios na actividade fisiológica

Onde está a emoción de sorpresa?

Unha das cousas que máis me chamou a atención é que non introducen unha das emocións primarias (discretas) e que se xera nos primeiros anos de vida: a sorpresa. Descoñezo o motivo polo que non a inclúen porque seguramente tivesen un gran asesoramento psicolóxico. Aínda non hai un consenso sobre cales son as emocións primarias e secundarias, xa que se poderían incluír tamén ao amor, a vergoña ou a culpa pero no caso da sorpresa é unha emoción primaria fundamental. Expliquemos porqué é importante incluíla.

A emoción de sorpresa pode ser que se reflicta nos rostros do resto de emocións ao ver os sucesos a través dos ollos de Riley.

A protagonista da película Riley ten 11 anos, aínda que vemos toda a súa evolución desde o seu nacemento. É aquí cando se forman as emocións primarias que cumpren unha función de adaptación humana (xa o dixo Darwin), ademais da súa función social e motivacional que conseguirán ampliar a nosa gama de emocións a outras secundarias posteriores. Estas funcións adaptativas son:

Alegría >> Afiliación. Se nos fixamos, é o que consegue que a xente nos de o seu agarimo. Por iso os bebés fan graza, para que os consintan. Reflíctese ben na película cando cos primeiros sorrisos da nena aos pais cáeselles a baba. Favorece unha conduta prosocial.

Medo >> Protección. Está claro que se non nacésemos con certo medo ao que nos espera fóra do útero materno durariamos máis ben pouco no mundo. A seguridade é fundamental para manterse vivos. É o que desencadea a ansiedade, emoción tamén básica, que non primaria.

Ira >> Autodefensa. Si, cando a xente pensa que un bebé chora a maioría das veces o que está é protestando… ou lle vedes as lagrimillas caer? É o medio para conseguir un fin que non posuímos. Ollo!, non confudirla con ser hostil ou agresivo. Non é o mesmo.

Tristeza >> Reintegración. E é que na vida non vén todo feito e hai que superar situacións que alterar o benestar. Para saber reintegrarte tes que saber onde non queres estar e favorece o que nos dean o acubillo afectivo e social que se necesita para afrontar situacións. Fainos recapacitar, protéxenos. É a emoción que mellor se reflicte na película, desde o meu punto de vista debería ser a protagonista. E o é.

Noxo >> Rexeito. Relaciónase coa tristeza máis que con outras emocións aínda que na película non o pareza. É o coñecido como distress.

Sorpresa >> Interese. É a parte máis motivacional e fundamental para explorar o mundo que nos rodea. Quero pensar que na película si a reflicten, pero na cara do resto de emocións protagonistas ante os sucesos que ven a través dos ollos de Riley. Todos pon cara de sorpresa cando pasa algo, pero a sorpresa non interacciona así co resto de emocións. É independente dentro dela multidimensionalidad do procesamiento posterior dun suceso emocional. Creo que debería ter unha mellor representación na película.

Un dato curioso da película é que as cores das emocións si son os que usaron os estudiosos ao longo dos anos.

Na película fan boa referencia ao proceso emocional, a súa avaliación reflectida nas discusións entre as emocións sobre cal debe actuar en cada momento e o proceso de aprendizaxe posterior transformado nas bólas que transportan á memoria. Aínda que, segundo a historia parece que os recordos son estables e fixos ao longo do tempo cando en realidade son flexibles.

En definitiva a película paréceme dun gran interese educativo xa que a boa xestión das emocións evitaría moitos males maiores, é fundamental educar en intelixencia emocional (Goleman, 1995) porque a diferenza doutros tipos de intelixencia esta si é maleable e máis nos primeiros anos de desenvolvemento.

Desde o meu punto de vista o enfoque da película parte dunha corrente psicolóxica de aceptación e compromiso, de como o recoñecer as nosas tristezas axúdannos afrontar os nosos retos para conseguir un equilibrio emocional.

A película dá para moitos artigos sobre intelixencia emocional ou emocións e alégrame saber que a orientaron aos máis pequenos, que con que algún deles sensibilícese con coñecer mellor o que pasa no seu inside antes coñecerá mellor como controlalo.

Na película falan de moitas máis cousas interesantes e non só do plano emocional, como do subconsciente (Freud vende moito e había que metelo nunha película comercial), como funcionan os soños, a memoria a longo prazo e un longo etcétera que dará para entreterme dándolle ás teclas e investigando un pouco máis respecto diso.

Película moi recomendada para nenos e adultos.

Ah! e saen dinosauros nun momento da película. Con dinosauros todo é mellor.

Música do post acorde co contido: What’s in your head (Disclosure)

__

Iván Pico