Diferencias entre expertos e principiantes na solución de problemas

Luke Skywalker

 antes de experto Jedi foi un principiante. No seu adestramento valeuse dos consellos do mestre Yoda que transmitiu a súa pericia coa Forza e a espada láser ao mozo Luke. Pero, que diferenza a un experto dun principiante?

A capacidade das persoas para resolver problemas depende de dous factores cruciais: a cantidade de coñecemento sobre un ámbito específico e a cantidade de experiencia que se teña na solución dunha clase particular de problemas.

O coñecemento nun ámbito concreto é fundamental para resolver problemas específicos na vida diaria, pero resulta necesario tamén o coñecemento xeral. Este refírese a un coñecemento amplo que non está vinculado a ningún ámbito específico pero que é necesario para levar a cabo as tarefas e solucións de calquera tipo de problema. Podería considerarse como complementario do coñecemento de ámbito aínda que depende do centro de interese da tarefa.

Exemplos de coñecemento xeral son: redes declarativas representadas polo noso vocabulario, o coñecemento en política contemporánea e o coñecemento histórico; o coñecemento procedimental necesario para falar; ou as habilidades metacognitivas comoa  intelixencia emocional. Estes coñecementos poden chegar a ser case infinitos.

Podemos dicir que o coñecemento específico dun ámbito é a amplitude do coñecemento que teñen os individuos sobre un campo concreto de estudo que pode referirse a áreas de o curriculum ou da actividade. Englóbanse aquí os coñecementos declarativos (que é?), procedimentales (como se fai?) e metacognitivos. Este coñecemento pode operar a nivel tácito ou explícito. Esta pericia desenvólvese lentamente debido en boa parte a este coñecemento declarativo e a que se adquire tácitamente ao longo dun período longo de tempo proporcionando así unha pericia, habilidade e eficacia maiores.

>> Artigo relacionado: Adestrar para adestrar: a importancia de formarse en competencias.

Características do rendemento experto.

Diferéncianse sete características do rendemento dos expertos.

1. Os expertos son bos só no seu propio campo, non son máis competentes que os principiantes na solución de problemas en campos que non lles son familiares.
2. Os expertos procesan a información en unidades grandes e de maneira moito máis eficaz que os principiantes.
3. Os expertos son máis rápidos que os principiantes no procesamiento da información significativa, xa que buscan e representan os problemas con máis eficacia e con menos esforzo.
4. Os expertos almacenan máis información na memoria a curto prazo e na memoria a longo prazo polo que os expertos solucionan os problemas mellor, máis rapidamente e dunha forma automatizada.
5. Os expertos representan os problemas con máis profundidade. Os expertos mostran máis atención na estrutura subxacente do problema en lugar de nos trazos superficiais.
6. Os expertos pasan máis tempo analizando un problema ao comezo do proceso de solución. Empregan unha proporción maior do tempo en identificar e representar o problema, en comparación cos principiantes, a pesar de que usan moito menos tempo seleccionando a estratexia de solución adecuada unha vez que lograron aclarar o problema. Os expertos ademais tenden a basearse en complexas estratexias condicionais para reducir o problema a subproblemas compoñentes menores.
7. Os expertos supervisan mellor o seu propio rendemento que os principiantes na maioría de situacións no seu ámbito de pericia. Os expertos son máis proclives a xerar hipóteses alternativas antes de resolver o problema e son máis rápidos en rexeitar as solucións inadecuadas durante o proceso de resolución. Ademais, os expertos avalían a dificultade dos problemas con máis precisión que os principiantes e formulan preguntas máis pertinentes en todas as etapas do proceso de solución dun problema.

>> Artigo relacionado: Como solucionar problemas en 5 fases.

Todas estas características apuntan a unha conclusión simple sobre a natureza das pericias: os expertos son máis rápidos, eficaces e máis reflexivos a casusa da profundidade e amplitude dos seus coñecementos. Non se afirma que o coñecemento garanta o rendemento do experto. A maioría dos investigadores están de acordo en que a verdadeira pericia supón unha complexa interacción entre as estratexias xerais de solución de problemas e un amplo coñecemento do ámbito.

Estes dous compoñentes concíbense mellor como procesos complementarios: o coñecemento experto facilita o uso de estratexias, en tanto que o coñecemento sobre estratexias xerais de solución de problemas permite utilizar o coñecemento experto con máis eficacia.

Ser experto tamén implica riscos.

Tres son os principais perigos que se poden atopar un experto á hora de desenvolver a súa pericia: sacrificio, rixidez e efecto de punto cego.

Gran sacrificio.

A pericia tamén carrexa riscos e perigos como son a cantidade de tempo que é necesario investir para desenvolvela, o cal se considera un sacrificio persoal demasiado grande nalgunhas ocasións.

Rixidez conceptual.

Outro custo é a rixidez conceptual que fai difícil que o experto considere outros puntos de vista, de feito parece irónico que os expertos poidan correr un risco maior que os principiantes en certas situacións por mor de dispor de máis heurísticos e telos máis automatizados.

Efecto do punto cego do experto. 

Outro terceiro problema que poden ter os expertos é o denominado efecto do punto cego do experto, mediante o cal os expertos contemplan a solución de problemas dos principiantes desde a perspectiva do experto, en lugar de facelo desde a perspectiva dun alumno principiante. Isto pode provocar que os profesores expertos pasen por alto as necesidades evolutivas dos alumnos principiantes e seleccionen un currículo excesivamente avanzado que requira que os alumnos empreguen principios organizativos e heurísticos expertos dos que non dispoñen. En xeral non se di que os expertos estean cegos, senón que actúan con máis rapidez e precisión que os principiantes.

Etapas do desenvolvemento da pericia.

O desenvolvemento da pericia para converterse dun principiante nun experto desenvólvese en etapas predicibles, pasándose por unha etapa inicial lúdica, habitualmente nunha contorna familiar que presta apoio a iso seguido despois dunha etapa intermedia na que o principiante comeza a desenvolver principios de pericia e xa depende de mentores.

Finalmente na derradeira etapa xa se necesita un mestre consumado que axude ao individuo a desenrolar a pericia de forma competente e xa con completo compromiso psicolóxico, necesita o seu mestre Jedi.

>> Artículo relacionado: Destreza psicomotriz: fases da sua aprendizaxe.