Tipos e fases da observación do comportamento.

A observación é unha das estratexias máis flexibles do método científico na cal se pretende describir, codificar, cuantificar e analizar o comportamento que se quere avaliar. Para que este proceso teña validez hase de realizar de maneira estruturada e seguindo unha serie de fases.

Tipos de observación.

Observación pasiva | Observación activa.

A observación pasiva é de carácter exploratorio na que de momento non hai ningunha hipótese exposta e o control externo é mínimo. Mentres, a observación activa supón a recollida máis ampla de datos cun grao de control externo elevado e a formulación dunha posible hipótese.

Observación segundo o grao de participación do observador.

O observador non ten porqué ser o propio investigador, xa que só limítase á recollida dos datos. Segundo isto podemos diferenciar entre:

Observación non participante: non hai relación entre o observador e o observado, mesmo nin que se coñezan fisicamente falando.
Observación participante: existe unha iniciativa do observador sobre o observado, como sucede nun entrevista pero tratando de evitar que choque coa ausencia de reactividad.
Participación/observación: o observado e observador pertencen a un mesmo grupo natural. É cando a realiza un membro da familia ou un profesor cos seus alumnos. Ten certo rumbo de expectaviva pero diminúe a reactividad e ten unha maior accesibilidade ao suxeito a observar.
Autoobservación: o observado e o observador son a mesma persoa.
Observación segundo os niveis de resposta.

Conduta non verbal: expresións faciais, conduta gestual, conduta postural…
Conduta espacial ou próxemica: desprazamentos, localización, distancia.
Conduta vocal ou extralingüistica: os sons que emite o observado conteñen tamén información.
Conduta verbal ou lingüistica: a mensaxe que reproduce o observado, sendo isto o que máis variedade de estudo supón.
Observación directa | Observación indirecta.

Esta diferenciación baséase na observabilidad das condutas a estudar. No caso da observación directa teñen que ser condutas que os nosos sentidos poidan percibir. No caso da observación indirecta implícanse diferentes tipos de información. Trátase de distinguir entre as condutas manifestas e as que non o son.

Na observación directa permite o rexistro en vivo de condutas percetibles, predominantes sobre a interpretación. Na observación indirecta a carga intrepretativa é maior para atopar as condutas encubertas.

O procedemento de observación.

É necesario deseñar un sistema de recollida de datos adecuado aos obxectivos de maneira que sexan o máis precisos e contrastables posible.

Deseño dun plan de observación.

1º Definición da conduta obxectivo.

Ha de ser unha defición conduta o máis válida, clara, obxectiva e completa posible. Para a definición dunha conduta pódese realizar de dúas forma diferentes:

Definición topográfica da conduta: características físicas, movementos que implican a resposta e o modo de executala.

Definición funcional da conduta: é definida polos efectos que ten sobre o ambiente de observación.

2º Elección do método de medición.

É moi importante saber que parámetros imos observar e rexistrar da conduta obxectivo. Pódense utilizar métodos de medición como a frecuencia, duración e intervalos. Unha mesma conduta pode ser medida por diversos métodos, a pesar de que isto implique uns maiores custos.

Métodos de medición na observación:

Produtos permamentes: trátase de medir a evidencia física dun produto, como pode ser o número de problemas resoltos ou o número de pezas rotas. Non é precisa a presenza do observador no momento da realización da conduta polo que a interferencia é mínima.

Método de frecuencias: rexístrase o número de veces que aparece unha conduta nun intervalo de tempo. Ideal para condutas discretas.
Método de duración: é o tempo que dura a conduta a observar, por exemplo o número de horas de soño realizadas.
Método de intervalos: trátase de dividir o tempo total de observación en períodos temporais iguais. En cada intervalo o observador. En cada intervalo indícase a presenza ou ausencia da conduta independentemente das veces que ocorrese. Útil para condutas non discretas, nas que é difícil saber cando é o principio ou o final ou que se emiten moitas veces.
3º Identificación de estímulos antecedentes e consecuentes.

Trátase de realizar un rexistro de secuencias dos estímulos presentados. Previamente o investigador codifica as condutas antecedentes e consecuentes pero sen prexuízo de ir engadindo os novos que poidan aparecer. Rexistrar a conduta antecedente e o seu consecuente que a acompaña.

4º Confección das fichas de rexistro.

É necesario crear unhas follas de rexistro en función das condutas obxectivo e dos parámetros elixidos para medir. Para que o observador coñeza o seu funcionamento deben de aparecer as definicións das condutas a observar e os seus códigos.

5º Períodos de rexistro.

A recomendación é realizar os rexistros durante diversos períodos de tempo ao longo do día (de 10-15 minutos de duración cada un) en lugar de realizar o rexistro en períodos máis longos para lograr unha mostra máis significativa. O tempo total dependerá da estabilidade das condutas a observar.

6º Elección dos observadores.

É recomendable que a poder ser reálcense as medicións por máis dun observador independente. Parece lóxico dicir que os observadores han de estar adestrados para iso. Se son varios non han de estar en contacto entre si cando están a observar nin tampouco interaccionando co suxeito observado. Unha persoa próxima ao individuo será a idónea para realizar a observación, sendo debidamente adestrada para iso.