Primeiros auxilios Psicolóxicos: que facer cós nenos?

A aplicación dos Primeiros Auxilios Psicolóxicos (PAP) supón un enorme beneficio para as persoas ou grupos que se expuxeron a un incidente crítico (accidentes, atentados, catástrofes naturais, perdas familiares, etc.) nas primeiras 72 horas tras o impacto.

As técnicas de primeiros auxilios psicolóxicos baséanse en estratexias con evidencias científicas e están destinadas a axudar tanto a nenos, adolescentes adultos como a familias afectadas por un mesmo incidente crítico. Non só ás persoas afectadas directamente senón tamén aos propios intervinientes no incidente (bombeiros, policías, etc.) e outros profesionais que traballan coas persoas afectadas (médicos, voluntarios, etc.).

O obxectivo desta primeira intervención son reducir o nivel inicial de tensión causada polo evento traumático; fomentar a adaptación a curto, medio e longo prazo e fomentar estratexias de afrontamiento.

Primeiros Auxilios Psicolóxicos (PAP): principios éticos.

Modelar respostas saudables: actuar con calma, de forma amable, organizada e respectuosa.
Manterse visible e próximo, aínda que sen invadir a privacidade.
Confidencialidade. Asegurarse de que a persoa afectada estea nun ambiente de confidencialidade.
Non excederse nas competencias propias dos PAP.
Cando a persoa estea moi afectada e sexa necesario, referila a outros centros ou profesionais adicionais.
Se existe unha coordinación na aplicación dos PAP ou se traballa con outros profesionais ou voluntarios aterse ás indicacións desta.
Non esquecerse do propio autocuidado persoal, físico e emocional.
Aplicación dos Primeiros Auxilios Psicolóxicos (PAP).

Antes de iniciar a aplicación dos PAP debemos algunhas consideracións iniciais:

Información: coñecer a contorna onde se vai a traballar, o incidente e quen proporcional a asistencia e onde. Temos que ter en conta que sempre que sexa posible os PAP han de ser aplicados nun lugar confortable e fóra da zona de impacto do incidente.
Coordinación: comunicarse coas persoas autorizadas, servizos de emerxencia e coordinarse con eles.
Detección: identificar quen necesita a asistencia, prestar atención a como reaccionan as persoas e interactúan coa contorna.
Agrupación: sempre que sexa posible, traballar coas familias e atender a grupos espontáneos.
Concentración: o teu propio comportamento pode influír nos demais. Demostrar calma e claridade de pensamento.
Adaptación: existen diversas culturas, diversidades e necesidades especiais, sobre todo en poboacións de risco.
Fases de aplicación dos Primeiros Auxilios Psicolóxicos.

1. Establecer contacto e presentarse.

Presentarse de forma non intrusiva.
Explicar porqué achegámonos.
Establecer o setting (confidencialidade, necesidades, como traballamos…
2. Alivio e Protección.

Cubrir necesidades vitais básicas.
Axudar á reagrupación familiar.
Especial atención a persoas que teñan familiares falecidos.
3. Conter, se é necesario.

Contención emocional.
Orientación temporal e espacial.
4. Recoller información (needs&worries).

Identificar as necesidades e preocupacións inmediatas da persoa afectada.
Reunir información adicional sobre as persoas afectadas, en especial sobre os acontecementos vitais estresantes previos.
5. Asistencia práctica.

Explorar e analizar necesidades inmediatas.
Explicitar e reordenar necesidades.
Planificar necesidades e accións a levar a cabo.
6. Conectar coa rede social de apoio.

Fomentar a conexión coa súa rede social de apoio.
Axudar a realizar as accións de procura necesarias.
7. Indicar pautas de afrontamiento.

Informar as reaccións básicas de tensións esperables (físicas e psicolóxicas).
Dar pautas de comunicación de malas noticias a nenos.
Ensinar técnicas básicas de relaxación.
Dar pautas de hixiene do soño.
Normalizar sintomatología de tensión aguda.
8. Conecatar con servizos externos.

Informar de tempos aproximados para pedir axuda a un especialista.
Deixar conectado coa rede de saúde pública ou servizos análogos.
Reforzar o mantemento dun contacto adicional en caso de crise.

Primeiros Auxilios Psicolóxicos en nenos.

No caso de nenos ou nenas, atendendo á súa idade seguiranse os seguintes 5 pasos: conter, acougar, informar, normalizar e consolar.

Entre 0 e 3 anos

1. Conter

Tentar non separarse do neno/a.
Collerlle das mans.
Reconducir as condutas de apego físico esaxerado.
Conceder un espazo para o pranto ou o berro de forma controlada.
2. Acougar

Axudarlle a relaxarse.
Facer que senta comprendido, querido e apoiado.
Facilitarlle a liberación de enerxía nerviosa.
Con nenos maiores de dous anos axudar a pór nome ás emocións.
3. Informar

Tentar explicarlle ao neno ou nena nunha linguaxe adaptada á súa idade cal é a situación.
Utilizar frases curtas e facerlle entender que non está só e que é o que pasará a continuación.
Non ocultarlle información e non mentirlle nunca.
Dille a miúdo que lle entendes e que sabes que está triste e ten medo.
4. Normalizar
Establecer unha rutina para ir durmir adaptada á situación.
Non obrigar a comer se non se ten fame.
Tenta realizar as comidas nun ambiente o máis relaxado posible.
Establecer límites razoables para as rabietas.
5. Consolar

Procura facer actividades positivas co neno/a.
Tenta escoitar cando o neno/a téntese comunicar contigo.
Permítelle ter o control de cousas pequenas.
Axúdalle a expresar os seus sentimentos a través de actividades lúdicas.
Entre 3 e 6 anos.

1. Conter

Asegurar a comodidade e descanso.
Mostras de agarimo frecuentes.
2. Acougar

Falarlle en voz baixa e suave.
Procurar actividades relaxantes.
Tratar de distraer ela neno con elementos do seu mundo imaxinario.
3. Informar

Usar unha linguaxe adecuada á súa idade.
Explicar o ocorrido de forma simple e honesta.
Tratar de responder a todas as súas preguntas.
Explicar as diferenzas entre os soños e os medos e a vida real.
Explicar o carácter permanente da morte e a tristeza que causa.
4. Normalizar

Pór nome ás emocións.
Aparición de condutas agresivas.
Regresións.
5. Consolar

Axudarlle a entender que ocorreu.
Manter as rutinas familiares.
Permitirlle que realice tarefas produtivas.
Non obrigalo a falar.
Permitirlle que participe en rituais de duelo culturais e relixiosos.
Entre 6 a 9 anos.

1. Conter

Tratar que as emocións non se desborden.
Lograr un equilibrio entre a ventilación emocional e o control racional.
Recoller sempre os medos e as fantasías, pero responder o nivel cognitivo.
2. Acougar

Falar en voz baixa e pausada.
Ofrecer motivos e razóns que lle axuden a tranquilizarse.
Lembrar algunha situación previa, na que o neno puido controlar os seus medos.
Non dicir nunca que se se calma, todo irá mellor. Posiblemente iso non sexa verdade.
3. Informar

Utilizar palabras e explicacións simples.
Responder a todas as súas preguntas.
Non dar máis información da que nos pide o neno. Se quere saber máis, xa nolo preguntará.
Pescudar que sabe o neno: posiblemente ouvise informacións a medias que lle asusten, porque non as comprende.
Se non quere saber nada, estará a evitar a dor. É importante retomar o tema ao día seguinte.
Se o incidente comportou a morte de alguén, abordar o tema de forma directa, sen reviravoltas.
4. Normalizar

Axudar ao neno a expresar como sente, pondo nome ás súas sensacións.
Animarlle a expresarse, pero sen forzarlle a iso.
Tampouco obrigarlle a falar.
Se reacciona con irritabilidad, en lugar de ignoralo, comentarlle suavemente que entendemos que estea enfadado, pero que aos poucos ten que tratar de non estalo.
5. Consolar.

Permitirlle participar nos rituais de despedida.
Animar ao neno a debuxar e/ou xogar acerca do ocorrido.
Permitirlle volver á escola e ás actividades habituais.
Fomentar a súa vida social.
Entre de 9 a 12 anos.

1. Conter

Tratar que as emocións non se desborden.
Lograr un equilibrio entre a ventilación emocional e o control racional.
Deixar certo espazo para que poidan estar sós (a esta idade adoitan comezar a avergoñarse das emocións), pero non excesivo.
2. Acougar

Falar en voz pausada e serena.
Ofrecer motivos e razóns que lle axuden a tranquilizarse.
Lembrar algunha situación previa, na que puido controlar os seus medos.
Permitirlle distraerse vendo a televisión, xogando con amigos, etc.
3. Informar

Usar unha linguaxe adulta, pero sinxelo.
Responder con claridade e sen evasivas ás súas preguntas.
Non dar máis información da que se nos pide, pero convidar a formular máis preguntas.
Se non quere saber nada, estará a evitar a dor. É importante retomar o tema ao día seguinte.
Se o incidente comportou a morte de alguén, abordar o tema de forma directa, sen reviravoltas.
4. Normalizar

Animar ao preadolescente a expresarse, pero sen forzarlle a iso.
Tampouco obrigarlle a falar: posiblemente prefira estar con amigos.
Explicarlle que hai moitas formas de estar triste e de ?chorar sen bágoas? e que ás veces o mal humor é unha delas.
Explicarlle que non é necesario estar triste todo o tempo, se houbo unha morte na familia.
5. Consolar

Permitirlle participar nos rituais de despedida.
Animarlle a explorar que actividades axúdanlles a estar mellor e a realizalas.
Permitirlle volver á escola e ás actividades habituais.
Fomentar o contacto e o tempo co seu grupo de iguais.