Estratexias de afrontamiento frente ao estrés.

Vivimos nunha sociedade acelerada na que parece que o que non vive tenso é o fracasado. Andar sempre a lume de biqueira de traballo e de tarefas por facer converteuse en sinónimo ficticio de éxito. Con todo, é conveniente coñecer estratexias para afrontar os niveis elevados de estrés, xa que cando pasamos os niveis óptimos de resistencia á tensión poden xurdir problemas que rompan o equilibrio das nosas vidas.

Definición de estrés.

O estrés un proceso psicolóxico que se crea ante unha situación esixente do organismo fronte á cal non temos suficiente información ou respostas adecuadas para resolvela polo que se activan mecanismos psicofisiológicos que nos permiten recoller máis información e procesala de forma máis rápida para resolver a demanda esixida de forma adecuada.

O estrés é un proceso adaptativo que implica actividades emocionais e motivacionales que nos permite resolver problemas. É por tanto beneficioso para as nosas vidas diarias, pero ten un límite que si se excede pode ter repercusións negativas sobre a saúde.

A Organización Mundial da Saúde (OMS) defíneo como un conxunto de reaccións fisiológicas que prepara ao organismo para a acción.

>> Artigo relacionado: Cando a ansiedade é a solución e non o problema.

Diferenzas entre tensións e ansiedade.

A ansiedade require dos recursos da tensión para a súa afrontamiento polo que en ocasións son difíciles de diferenciar, sobre todo en situacións extremas de activación. A principal diferenza entre tensión e ansiedade é emocional. A tensión pode ter un ton hedónico positivo ou negativo en función da emoción que se necesite para liquidar a demanda. Con todo, a ansiedade o afecto mostrado sempre é negativo. Ademais, a tensión é un fenómeno proactivo e versátil mentres que a de ansiedade é unha situación emocional carente de alternativas de resposta.

Síndrome xeral de adaptación: efectos negativos da tensión.

• Efectos físicos: tensión muscular (pescozo, ombreiros, trapecios…); cefaleas tensionales; malestar estomacal; taquicardias; falta de aire; tremores, sudoración, etc.
• Efectos emocionais: irritabilidad, impaciencia, ansiedade, falta de concentración, negativismo, falta de interese, etc.
• Efectos comportamentales: trastornos do apetito; abuso de drogas; insomnio; aceleración e bloqueos mentais; malas relacións interpersoais.

Simbólicamente, podémolo comparar coa tensión física que unha goma elástica soporta cando tiramos dela, aínda que é capaz de volver ao seu estado natural de equilibrio si sometémola a moita tensión pode chegar a romper.

18 estratexias de afrontamiento fronte o estrés.

O afrontamiento ou coping fronte o estrés fai referencia ao esforzo cognitivo e conductual e de carácter cambiante que se realiza para manexar as demandas específicas externas ou internas que son avaliadas de forma desbordante para a persoa.

Son diversas as estratexias de afrontamiento fronte á tensión, recollemos aquí as 18 estratexias máis importantes segundo a ciencia recompiladas por Fernández-Abascal (2003):

1. Reevaluación positiva. Afrontamiento activo enfocado a crear un novo significado á situación problema, tentando sacar a parte positiva.
2. Reacción depresiva. A persoa sente desbordada pola situación e enfócaa de maneira pesimista.
3. Negación. Ausencia de aceptación do problema, polo que se evita distorsionando a realidade para que a súa valoración sexa acorde coa nosa valoración.
4. Planificación. Análise racional do problema para xerar estratexias que poidan alterar a situación problema.
5. Conformismo. Dáse cando o individuo ten sensación de falta de control persoal sobre as consecuencias do problema e acepta a situación tal e como vén.
6. Desconexión mental. Pensamentos distractivos para evitar pensar no problema. É o que sucede cando aplicamos a técnica do oso polar.
7. Desenvolvemento persoal. A situación supón un estímulo de aprendizaxe que serve para mellorar as nosas capacidades persoais.
8. Control emocional. Regularización dos recursos para mamenar ou ocultar os nosos sentimentos.
9. Distanciamento. Supresión cognitiva dos efectos emocionais que carrexa o problema.
10. Supresión de actividades distractoras. Procura de solucións centrándose exclusivamente no problema obxectivo.
11. Refrear o afrontamiento. Non facer nada ata que non se teña máis información sobre o problema.
12. Evitar o afrontamiento. Non facer nada pero coa previsión de que calquera cousa que fagamos pode empeorar a situación.
13. Resolución do problema. Realización dunha acción directa e racional para solucionar o problema.
14. Apoio social ao problema. Buscar información e consello nos demais sobre as posibles solucións ao problema.
15. Desconexión comportamental. Evitación da solución ao problema.
16. Expresión emocional. Manifestacións expresivas da reacción emocional froito do problema.
17. Apoio social emocional. Procura de comprensión nos demais sobre a situación problema.
18. Resposta paliativa. Procura de situacións que evitan a situación estresante ou nos fan sentir mellor (comer, fumar, beber…)

Como se pode observar non todas as respostas de afrontamiento, aínda que teñan éxito para aliviar a tensión poden ter efectos negativos, coma se de efectos secundarios tratásese polo que o propia afrontamiento si non é en positivo pódese volver patolóxico. Si unha estratexia funciona manterase en repetidas ocasións polo que elixir a máis saudable e a que nos achegue maior resiliencia será clave para caer en resolucións de problemas vanales e pouco construtivas para o noso desenvolvemento persoal.

>> Artigo relacionado: Resiliencia: factores de mellora. 

Saúde e estrés: persoas con alta resistencia á tensión.

En xeral, as persoas cunha predisposición saudable ante situacións estresantes confiren certas características de personalidade resistentes á tensión que xeralmente se basean en posuír crenzas persoais nas que predominan a sensación de dominio (locus de control interno) e a confianza na resolución do problema (autoeficacia). A estes dous trazos únenselles trazos da personalidade como o optimismo ou un bo sentido de coherencia. Tendo en conta estes trazos poderiamos dicir que as persoas con alta resistencia á tensión comparten este catro características principais:

• Aceptan os cambios. Xa sexan positivos ou negativos. Son percibidos como algo inevitable da vida. Para estas persoas os cambios poden ser unha oportunidade de crecemento máis que unha ameaza á súa propia persoa. Son persoas cunha alta resiliencia.
• Non son catastrofistas. Non fan avaliacións negativas e sen remedio.
• Teñen unha alta autoeficacia percibida. É dicir, confían nas súas propias capacidades para solucionar problemas. Percíbense como persoas valiosas.
• Son seres sociais. senten fortemente involucrados con familia, amigos ou compañeiros polo que a súa rede de apoio é ampla.
• Alto sentido do compromiso. Son persoas con alta capacidade de dedicación e dirección na súa vida e obxectivos persoais.

_

Referencias: 

Fernández-Abascal, E.G., Jiménez, M.P., Martín M.D. (2003). Emoción y Motivación: La adaptación humana. Madrid: Ed. Centro de Estudios Ramón Areces.

>> Artigo relacionado: Autoeficacia profesional: un empuxón cara ao éxito laboral.