Workaholism: adicción ao traballo

O workahalism ou adicción ao traballo prodúcese cando unha persoa implícase de forma excesiva na súa vida laboral podendo chegar a constituír estes feito perigos para a súa saúde, benestar e felicidade persoal, as súas relacións persoais ou o seu funcionamento social. Un trabajólico ten unha irresistible necesidade ou impulso a traballar constantemente.

Un dos maiores inconvenientes na prevención desta adicción é que ao contrario doutras adiccións, a adicción ao traballo foi considerada erroneamente como unha adicción limpa. A sociedade valorou positivamente lle dedicación intensa ao traballo, a cal ía asociada a un bo sentido da responsabilidade, ao éxito e ao poder. Esta boa reputación social chegou a ser vista por algúns autores como un comportamento positivo que daba lugar a benestar económico, social, á autorrealización e satisfacción persoal. Non se debe confundir a realización de máis horas por necesidades da empresa á adicción ao traballo. O adicto termina por deixar de lado as súas actividades persoais con consecuencias negativas no ámbito familiar, social e lúdico.

Algúns autores indican que un adicto dedica polo menos 50 horas semanais ao traballo pero o feito de realizar máis ou menos horas non é o desencadenamento deste problema, senón a súa actitude cara á actividade laboral que moitas veces desencadean ideas sobrevaloradas sobre o diñeiro, o poder e o éxito persoal. O adicto, aos poucos, como suceden co resto de adiccións (como as drogas) vai sientiéndose menos satisfeito co traballo (necesitaría máis), menos satisfacción coa vida en xeral (o traballo é o que o enche) e terminará por carrexar problemas de saúde físicos e psicolóxicos.

Tipos de adicción ao traballo.

A triada da adicción

Os autores Spence e Robbins (1992) definen a adicción ao traballo desde o concepto de triada da adicción. Entenden que a adicción se compón de tres dimensións:

• Implicación co traballo: dedicación a traballar.
• Sensación de estar motivado: compulsión por traballar.
• Gozar do traballo: pracer que sente a persoa por traballar.

En función deste tres elementos desenvolveron un cuestionario para a avaliación da adicción ao traballo denominado WorkBAT (workalcoholism batery) e atoparon que existían tres tipoloxías de adictos ao traballo ou trabajólicos:

• Adictos: alta puntuación en implicación no traballo e motivación para o traballo, pero baixa puntuación en goce.
• Entusiastas: este tipo de persoas puntúan alto en implicación e gozar pero baixo en compulsión por traballar.
• Adictos entusiastas: son as persoas que puntúan alto no tres elementos.

Destes traballos conclúese que para poder falar de adicción ao traballo hanse de dar dous compoñentes principais:

• Traballo excesivo: traballar moitas máis horas das que esixe a situación laboral, levar traballo a casa, traballar fins de semana, durante as vacacións e mesmo estando enfermo. A isto último chámaselle presentismo laboral.
• Traballo compulsivo: é a parte subxectiva da adicción. Correspóndese aos pensamentos obsesivos sobre o traballo aínda que non se estea presencialmente nel ou en horario laboral.

>> Artigo recomendado: 7 motivacións básicas dos empregados

Factores de risco de adicción ao traballo.

Personalidade e adicción ao traballo.

Os trazos predominantes da personalidade das persoas adictas ao traballo pódense resumir nos seguintes:

• Personalidade obsesiva compulsiva. Os adictos compulsivos-dependentes experimentan altos niveis de ansiedade, tensión e problemas físicos e psicolóxicos. O seu desempeño real no traballo adoita ser baixo, do mesmo xeito que a súa satisfacción xeral coa vida.
• Orientación ao logro. Adoitan ser persoas satisfeitas coa súa vida e traballo cunha boa saúde. O desempeño laboral é positivo pero correlaciona negativamente coa tensión e o absentismo laboral.
• Perfeccionismo. O adicto perfeccionista dáse cando a persoa non pode desempeñar o seu traballo cos niveis de control sobre o mesmo que el desexa. Tende a experimentar tensión, problemas de saúde, relacións interpersoais hostís e gran absentismo laboral. O seu desempeño e satisfacción son baixos xa que invisten demasiado tempo en detalles innecesarios.
• Sentido da responsabilidade. Relacionado coa confiabilidad, a puntualidade, planificación, etc.

Demografía.

En maior proporción sofren de adicción ao traballo os homes, con postos directivos, as persoas autónomos e aqueles que exercen labores profesionais retadoras (enxeñeiro, médico, etc.). As altas recompensas económicas e o recoñecemento social actúan como reforzadores.

Valores persoais.

O traballo ten un rol de vida e é o centro da identidade persoal. Son aquelas persoas que viven por e para autorrealizarse como profesional nun ámbito determinado, o cal persegue desde os seus estudos e ideais. Persoas que priorizan estes aspectos a ter unha familia, por exemplo.

Patrón de Conduta Tipo A.

O patrón de conduta Tipo A (PCTA, Friedman e Rosenman, 1974) é un factor de rsgo para a adicción ao traballo. Estas persoas loitan de forma excesiva e constante por conseguir o maior número de logros posible pesar das opinións dos demais. Algunhas das características das persoas adictas ao traballo con PCTA son:

• Impaciencia.
• Hostilidade.
• Pouca valoración ou desvirtuación dos logros, resultados ou ideas alleas.
• Expresión en termos autorreferenciales (eu, eu e eu).
• Afirmacións arrogantes.
• Sobreimplicación e sobrecompromiso coa organización que forman parte.

As persoas adictas ao traballo con patrón de conduta A teñen un maior risco a padecer enfermidades cardiovasculares, accidentes laborais, emiten condutas inapropiadas, obxectivos pouco claros, son impulsivos e enérxicos. Adoitan ser persoas que realmente posúen unha baixa autoestima e son pouco asertivas, de aí o seu predominio de expresións emocionais de cólera e ira.

Satisfacción laboral e extralaboral.

Os adictos adoitan estar pouco satisfeitos co seu salario, familia, vida social, compañeiros ou superiores que o non adictos. Con todo mostra unha gran satisfacción co seu traballo en xeral.

Familia e adicción ao traballo.

Como sucede con outros tipos de adiccións, se no ambiente familiar existe antecedentes de adicción laboral aprenderase este comportamento por aprendizaxe vicaria (observación) como un ideal. Entenden que o traballo é o que justifica a vida. Á súa vez, as persoas que viven en fogares conflitivos poden atopar no traballo unha vía de escape e refuxio, pasando longas horas dedicadas ao traballo sen necesidade.

A organización e a adicción ao traballo.

As características da propia organización onde se desempeña o traballo pode propiciar este tipo de problemas. A cultura organizacional que fomenta e mesmo premia aos seus empregados por realizar amplas xornadas laborais produce un efecto de bóla de neve que contaxia a toda a estrutura. As propias demandas laborais que esixen un gran esforzo físico, mental e emocional exercen de metas retadoras para os empregados que se sobrecargarán de traballo, presionaranse para a entrega das súas tarefas en data, etc. Neste sentido, a autonomía persoal é un factor de risco para o desenvolvemento dunha adicción ao traballo. Os autónomos, freelance e o persoal independente, por tanto, corren máis risco de padecer este problema laboral que os asalariados.

Consecuencias da adicción ao traballo.

A curto prazo o rendemento, satisfacción laboral e desenvolvemento profesional dos adictos ao traballo é positivo pero adoita ir acompañado pola perda de satisfacción por outras actividades pracenteiras. No entanto, non é estraño atopar a adictos ao traballo que ocupan postos de responsabilidade por encima dos seus estudos, por exemplo, debido ao seu traballo sen distraccións.

As consecuencias máis negativas son a longo prazo. Traballar moitas horas repercute no desempeño debido ao pouco tempo para recuperarse despois do esforzo físico e mental. Xeralmente estas persoas dormen menos e a privación de soño afecta ao desempeño (médicos que quedan durmidos en operacións) e produce maiores accidentes laborais. O corpo ten un límite. Estes feitos contribúen a aumentar a tensión laboral e a aparición de burnout (síndrome do traballador queimado) nunha proporción maior a outros traballadores non adictos.

Ademais, se aceptamos todos os proxectos que nos chegan reducirá a capacidade creativa e á nosa forma de pensar.

As persoas adictas tamén son menos propensas a delegar funcións polo que os compañeiros poden sentirse menosprezados na organización, o que carrexa conflitos internos e enfrontamentos. O adicto terminará por ser independente ao resto o que irá en prexuízo da propia organización.

O impacto familiar e nas relacións interpersoais da adicción ao traballo é evidente. Os nenos, queren que os seus pais traballen menos horas. Quizais ese sexa o seu mellor agasallo de nadal.

Morte por exceso de traballo.

En Xapón teñen a súa propia palabra para definir a morte por exceso de traballo: Karoshi. Recoméndoche que leas leste outro artigo para coñecer algo máis sobre este fenómeno >> Karoshi: morrer traballando (literalmente).

_

Referencias bibliográficas:

Del Líbano. (2011). A Journey into the Heart of Workaholism: empirical findings from several multi-sample studies. Tesis doctoral, Universitat Jaume I, Castellón. 

Moriano León J.A. (2012). Adicción al trabajo. En Alcover, C.M.; Moriano J.A.; Osca A.; Topa G. Psicología del Trabajo (pp.253-283). Madrid: Universidad Nacional de Educación a Distancia. Juan Antonio Moriano León

Spence, J. T. y Robbins, A. S. (1992). «Workaholism: Definition, Measurement, and Preliminary Results». Journal of PersonalityAssessment, 58(1), 160-178.